Historia Gniezna
O początkach historii Gniezna mówi legenda o trzech braciach. Byli to Lech, Czech i Rus. Przedzierali się przez puszcze w poszukiwaniu ziemi, na której mogliby się osiedlić. Nieprzebyte bory przerzedziły się, aż nagle urwały jak ucięte toporem i wtedy oczom idących ukazał się uroczy krajobraz: rozległa dolina okolona pagórkami i oblana wieńcem niewielkich jezior. Na najwyższym wzgórzu, na starym samotnym dębie orzeł miał swoje gniazdo. Urzeczony tym widokiem Lech rzekł: „Tego orła białego przyjmuję za godło ludu swego, a wokół dębu zbuduję gród swój i od orlego gniazda Gnieznem go nazwę”. I Lech osiadł wraz ze swym ludem, zaś Czech podążył na południe, a Ruś na wschód od siedziby Lecha.
Istniały również zupełnie jednak nie uzasadnione pomysły wywodzenia tej nazwy od rzekomego wcześniejszego określenia „Kniezno” (kniez – książę). Tymczasem – jak wynika z dokładniejszego zbadania problemu – „Gniezno” jest nazwą topograficzną odzwierciedlającą właściwości terenu. Gród gnieźnieński, a potem związana z nim osada miejska, były położone bardzo dogodnie pod względem strategicznym, a właśnie o to zakładającym chodziło. Miejsce otoczone było wodami i lasami. Jeziora Winiarskie, Bielidło, Jelonek i Święte tworzyły przed tysiącem lat prawdopodobnie jeden wielki kolisty zbiornik wodny, okalający niemal całkowicie przyszłe miasto. Jedyny dostęp do grodu istniał ze strony wschodniej. Potem jeziora te zaczęły wysychać, tworząc bagna lub zanikając zupełnie. Od strony północnej gród i osadę miejską dodatkowo otaczał płynący przez bagna strumień, który w kilku miejscach rozszerzał się, tworząc stawy.
Określenie „Gniezdno” pochodzi rzeczywiście od nazwy „gniazdo”, lecz nazwa ta ma w języku polskim ponad 30 znaczeń. Z tych różnych znaczeń podkreślić można następujące : „wgłębienie terenu o kształcie miskowatym”, „okrągławe o podłożu mokrym”
Z Gnieznem związana jest ściśle dynastia Piastowska.W roku 966 Książe Mieszko przyjmuje chrzest ustanawiając tym samym w kraju Polan nowy ład polityczny i religijny. To tu właśnie spoczęły doczesne szczątki Św.Wojciecha-patrona Polski, pierwszego polskiego świętego.
W roku 1000 odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław I Chrobry i Otton III; proklamowano wtedy utworzenie arcybiskupstwa i metropolii gnieźnieńskiej. W 1025 r. w Gnieźnie miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski. W 1038 do Gniezna wtargnął książę czeski Brzetysław I, pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę. Na skutek tego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa. W 1243 za sprawą Władysława Odonica Gniezno uzyskało prawa miejskie. Po II wojnie światowej, zwłaszcza zaś w latach 90. ubiegłego wieku, nastąpiła rozbudowa i rozwój miasta.
W 1979 Gniezno po raz pierwszy odwiedził Jan Paweł II W czerwcu 1997 uroczyście obchodzono milenium śmierci św. Wojciecha. W uroczystościach uczestniczył papież Jan Paweł II, prezydenci siedmiu państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz ok. 280 tys. pielgrzymów z Polski i Świata.
W 2000 obchodzono milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego. Z tej okazji miały miejsce następujące wydarzenia:
- III Zjazd Gnieźnieński – z udziałem prezydentów: Polski – Aleksandrem Kwaśniewskim, Niemiec – Johannesem Rauem, Słowacji – Rudolfem Schusterem, Litwy – Valdasem Adamkusem i Węgier – Árpádem Gönczem;
- Uroczyste posiedzenie Sejmu RP
- Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego „GNIEZNO 2000” – zorganizowany przez Związek Harcerstwa Polskiego z udziałem prawie 10 tys. harcerzy (miasteczko zlotowe zlokalizowane było na lotnisku w Bednarach);
- V Kongres Krajoznawstwa Polskiego – zorganizowany przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
- Zjazdy gnieźnieńskie niewątpliwe na stałe wpisały się w świadomość mieszkańców Gniezna, Polski oraz Europy. Jest to wielkie dzieło Jana Pawła II, który mocno apelował o forum dialogu między różnymi religiami, między wierzącymi i ateistami, między Polakami i mieszkańcami całej Europy. Nawiązując do idei zjazdu gnieźnieńskiego z 1000 roku jesteśmy świadkami nowej historii. Współczesne Zjazdy, które z roku na rok angażują coraz większą ilość uczestników to nie tylko okazja do promocji zabytków Gniezna i Polski na starym kontynencie. To próba dialogu potrzebna dla tworzenia jedności europejskiej, zapoczątkowana właśnie na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej.Od tego wszystko się zaczęło…
I Zjazd gnieźnieński zwany również Synodem gnieźnieńskim to pielgrzymka cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego – Ottona III do Gniezna, a konkretniej do grobu św. Wojciecha – pierwszego męczennika, która odbywała się w dniach między 7 a 15 marca 1000 roku. Nie była to jedynie wizyta o znaczeniu religijnym, ale również politycznym. Cesarz spotkał się wówczas z księciem Polski – Bolesławem, aby pozyskać względy i poparcie władcy do utworzenia cesarstwa uniwersalistycznego obejmującego swym zasięgiem Galię, Italię, Germanię i Słowiańszczyznę. Nałożenie diademu na głowę Bolesława oraz podarowanie mu włóczni św. Maurycego było symbolem zapowiedzi niepodległości i suwerenności państwa polskiego. Ogłoszono wówczas również utworzenie pierwszej na naszych ziemiach metropolii ze stolicą w Gnieźnie, której podlegały trzy biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Św. Wojciech natomiast to patron Polski i symbol duchowej jedności Europy, a sam Jan Paweł II tysiąc lat po jego męczeńskiej śmierci stwierdził, że ma on „umiejętność harmonijnego łączenia różnych kultur”. Był to początek współczesnych zjazdów, które stanowią forum dialogu pomiędzy różniącymi się kulturami, wyznaniami czy religiami. Są to międzynarodowe spotkania reprezentujące różne Kościoły – niezwykle ważne wydarzenia na gruncie duchowym i religijnym w skali europejskiej. Pomysłodawcą organizowania zjazdów współcześnie, był metropolita gnieźnieński abp Henryk Muszyński, który pełnił również funkcję delegata polskiego Episkopatu do Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej. To właśnie on był inicjatorem II Zjazdu zorganizowanego w tysięczną rocznicę wizyty Ottona III w Gnieźnie.
II Zjazd miał miejsce 3 czerwca 1997 roku i był połączony z papieską pielgrzymką do Polski. Wzięli w nim udział m.in. Jan Paweł II oraz prezydenci siedmiu państw Europy Środkowej i Wschodniej: prezydent Polski – Aleksander Kwaśniewski, Czech – Vaclav Havel, Niemiec – Roman Herzog, Węgier – Arpad Göncz, Słowacji – Michal Kovacz, Litwy – Algirdas Brazauskas i Ukrainy – Leonid Kuczma. Papież wskazał wówczas na jedność Europy, której nieodzowną częścią ma być przede wszystkim jedność ducha.
III Zjazd gnieźnieński zorganizowano 12 marca 2000 roku a jego punktem kulminacyjnym było ekumeniczne nabożeństwo, podczas którego nastąpiło wyznanie win trzech tradycji chrześcijańskich. Na spotkaniu było obecnych pięciu prezydentów krajów europejskich: Litwy – Valdas Adamkus, Niemiec – Johannes Rau, Słowacji – Rudolf Schuster, Węgier – Arpad Göncz i Polski – Aleksander Kwaśniewski. Wskazano wówczas na główną rolę Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii, jako swoistego fundamentu, na którym ma stanąć wspólny dom europejski.
IV Zjazd gnieźnieński pod hasłem: „Quo vadis Europo?” trwał od 15 do 16 marca 2003 roku. Patron tegoż zjazdu – kard. Józef Glemp podkreślił, iż integracja europejska powinna odbywać się na dwóch równoległych poziomach: zarówno ekonomicznym, jak i religijnym. Apelowano o umieszczenie w dokumentach unijnych gwarancji podstawowych praw i wolności człowieka m.in. poszanowania życia ludzkiego od momentu poczęcia do naturalnej śmierci.
.
- V Zjazd gnieźnieński odbył się w dniach 12-14 marca 2004 roku pod hasłem: „Europa ducha – Chrześcijanie w procesie integracji europejskiej”. W trakcie zjazdu poruszono m.in. sprawę niepełnosprawnych i ich misji wobec społeczeństwa i Kościoła. Gnieźnieński zjazd był wielką modlitwą za przyszłość Europy. Za pomocą specjalnego telemostu uczestnicy połączyli się z papieżem i młodzieżą z 10 krajów wstępujących do Unii, aby wspólnie odmówić różaniec w intencji jednoczącego się kontynentu.VI Zjazd gnieźnieński miał miejsce 16-18 września 2005 roku pod hasłem: „Europa dialogu”. Papież Benedykt XVI nazwał go „największym w tej części Europy spotkaniem ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich”. Papieża osobiście na kongresie zastępował kard. Walter Kasper, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Najważniejszym wydarzeniem tego spotkania była wspólna modlitwa Żydów, chrześcijan i muzułmanów w intencji Europy. Był to pierwszy raz w historii, kiedy wzajemnie za siebie modlili się przedstawiciele trzech wielkich religii monoteistycznych.
VII Zjazd gnieźnieński pod hasłem: „Człowiek drogą Europy” odbył się 15-17 czerwca 2007 roku. Gośćmi Zjazdu byli m.in. sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone, prezydent Lech Kaczyński i przewodniczący Parlamentu Europejskiego Hans-Gert Poettering. Wyjątkowym wydarzeniem było nabożeństwo zatytułowane „Droga światła ze Zmartwychwstałym”, w którym ulicami Gniezna przeszli przedstawiciele jedenastu Kościołów.
VIII Zjazd gnieźnieński, którego hasłem było: „Rodzina nadzieją Europy”, zorganizowano w dniach 12-14 marca 2010 roku. Wskazywano wówczas na rolę jaką pełni rodzina i małżeństwo dla przyszłej Europy. Apelowano o zmianę powszechnego przekonania o wzorcu rodziny na zgodny z nauką Kościoła – naturalny model. Omawiano kluczowe problemy współczesnych rodzin i ich sposoby rozwiązywania.
TegorocznyIX Zjazd gnieźnieński miał miejsce 16-18 marca 2012. Hasłem było: „Europa obywatelska. Rola i miejsce chrześcijan”. Wskazywano na rolę i miejsce religii w procesie integracji europejskiej, śmiało wysnuto także stwierdzenie, że współczesna demokracja potrzebuje religii. Określono jak wielki wpływ na budowanie kolektywnego dobra na kontynencie ma uznanie publicznego charakteru religii, jako nauczyciela wartości. Wykłady i debaty poruszały również wątek jak być dobrym chrześcijaninem i zarazem dobrym obywatelem.
Inicjatorem Zjazdów Gnieźnieńskich począwszy od 2003 roku, jest Forum Świętego Wojciecha. Forum to powstało w 2002 roku z inicjatywy kilkunastu polskich ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich. Celem było utworzenie dyskusji w formie debaty na temat chrześcijańskiej odpowiedzialności w integrującej się Europie. Forum ściśle współpracuje z abp Henrykiem Muszyńskim oraz z Konferencją Episkopatu Polski czy przedstawicielami innych Kościołów chrześcijańskich w Polsce.
Zjazdy gnieźnieńskie z roku na rok cieszą się coraz większym krajowym jak i międzynarodowym zainteresowaniem. Obejmują tematykę religijną jak i intelektualną. Wspólne modlitwy przeplatają się z szeregiem wykładów i debat. Zjazdy posiadają charakter głównie ekumeniczny i mają na celu wspólny dialog między różnymi Kościołami, aby poprzez wymianę poglądów i modlitwę wpływać na kształt współczesnej integracji naszego kontynentu. Spotkania organizowane w tym szczególnym miejscu – pierwszej stolicy Polski, polskiej kolebce chrześcijaństwa i polskości – to współcześnie istotne spotkania chrześcijan z Europy Środkowo-Wschodniej. Należy zauważyć, iż region ten mimo, że w dalszym ciągu posiada mentalność typowo „wschodnią”, coraz bardziej „przesuwa się” ku Zachodowi. Być może Zjazdy te przyczynią się do zniwelowania wciąż istniejących różnic między Wschodem a Zachodem, a w szczególności do pełnego poczucia jedności w ramach integracji europejskiej.